Üstün zekâ, kişinin zeka düzeyinin yaşıtlarının zeka düzeyi ortalamasından daha üstte olmasıdır. Ülkemizde geçerliliğini ve güvenilirliğini ispat etmiş üstün zekalılar testi sonuçlarına göre 120 puan ve üstü alan kişiler üstün zekalı olarak tanımlanmaktadır.
Üstün zekalıların kendilerine has özellikleri bulunur. Bütün bunların başında kendilerine oluşturdukları bir kimlik vardır. Meraklıdırlar, her şeyi sorgulama ve öğrenmeye çalışırlar. Lider ruhlu olup etrafındakileri yönetme eğilimindedirler. Sosyal konular ilgilerini çeker ve bu konulara karşı hassasiyet gösterirler. Sağduyulu olurlar. İnsanlar ve hayvanlara yardım edebilmek için planlar yaparlar. İletişimleri iyidir, kendilerini ifade ederken zorlanmazlar. Kendilerinden yaşça büyük kişilerle arkadaşlık kurma eğilimi gösterirler, çünkü kendi zeka düzeylerinden dolayı yaşıtlarıyla anlaşmakta güçlük çekerler. Yaratıcı, hızlı düşünen ve güçlü hafızaya sahip kişilerdir.
Üstün zekalı çocuğun fiziksel özellikleri, normal çocuğun fiziksel özelliklerinden biraz farklıdır. Üstün zekalı çocuklar çok hareketlidir, çok uyumayı sevmezler, duyuları oldukça gelişmiştir. Bunların dışında sağlığı gayet normaldir. Bütün bunlar üstün zekalı çocuğun tespiti sırasında önemli rol oynar.
İlginizi çekebilir: Çocuğumda Dikkat Eksikliği Var Mı?
Anne babalar çocuklarının üstün zekalı olduğunu öğrendikten sonra çocuklarının hala bir “çocuk” olduğunun farkında olmalıdırlar. Çocukları ile ilgili beklentilerini yükseltmemelidirler. Ebeveynler çocuklarının yatkın olduğu becerileri geliştirmek için okuldaki eğitiminin dışında da bazı etkinlikler ve aktivitelere katılmasını sağlayabilirler. Çocukların sosyal gelişimine katkıda bulunmak için normal zeka düzeyindeki yaşıtlarıyla zaman geçirmesi sağlanmalıdır. Meraklı olan çocukların soruları en tatmin edici şekilde cevaplanmalıdır. Zeka düzeyi yüksek bu çocuklar genel olarak dürüstlük ve adalet yanlısı oldukları için onlarla iletişim halindeyken dürüst ve adaletli olmak gerekir. Ebeveynler, çocukların öğrenme heveslerini kırmamaya özen göstererek ve fikirlerine saygı duyarak hareket etmelidirler. Üstün zekalı çocukların söyledikleri dikkatle dinlenmedir. Gösterdikleri başarılar takdir edilmeli ancak abartıya kaçmamaya özen gösterilmelidir. Çocukların yaratıcılıklarını geliştirecek ortamlarda zaman geçirmesi, kitap okuyarak hayal güçlerinin gelişmesi sağlanmalıdır. Ebeveynlerin çocuklarının üstün zekalı olmasından kaynaklı olarak kendilerinin de üstün zekalılık ile ilgili araştırmalar yaparak bilinçlenmesi oldukça önemlidir.
Üstün zekalı çocukların bu zeka potansiyelinin erken fark edilmesi oldukça önemlidir. Erken fark edilmesi çocukların kendilerini erken geliştirmeye başlamalarını sağlar. Üstün zekaya sahip çocuklar için yürütülen çalışmalara göre üstün yetenekli çocuklar genellikle ilkokul çağında eğitime başlıyor. Her ne kadar ilkokul çağında başlıyor olsa da aileler daha erken yaş gruplarında çocuğun zeka gelişimini destekleyecek etkinliklere katılabilirler.
Üstün zeka düzeyine sahip olan çocukların kendilerini geliştirebilmeleri için diğer çocuklara göre farklı eğitim almaları gerekmektedir. Üstün zekalı çocuklar için eğitim veren okullar vardır. Bunlar her ne kadar üstün zekalılar okulu olarak geçmese de içlerinde üstün zekalı çocuklar için açılmış sınıflar mevcuttur. Bu eğitimi veren okullar her sene üstün zekalı çocuklar için bir kontenjan açmaktadır. Küçük yaş grupları için okul öncesi eğitimi veren kurumlar da mevcuttur. Üstün zekalı öğrenciler, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olan Rehberlik ve Araştırma Hizmetleri’nde yapılan raporlamalarla üstün zekalı öğrencilere uygun eğitim veren okullara yönlendirilir. Devlet okulları, Özel kolejler de ve özel kurumlarda bu eğitim verildiği gibi üstün zekalı öğrencilerin zeka gelişimlerini desteklemek üzerine etkinlikler gerçekleştiren ve birebir eğitim veren kurumlar da mevcuttur.
İlginizi çekebilir: Çocuğumu Hangi Okula Göndermeliyim?
Üstün zekalı çocuğun olumsuz yönleri arasında okuldaki uyumsuzluğu başta gelir. Bu çocuklar genelde mükemmeli arayan, başarı istekleri normalin üstünde olan kişilerdir. Bu nedenle diğerlerine göre uyumsuz davranışlar sergileme ihtimalleri yüksektir. Ebeveynlerin çocuklarına karşı yüksek beklenti içerisinde olmaları çocukta kaygıya neden olabilir ve hata yapma riskini arttırabilir. Üstün zekaya sahip çocuklar sosyal açıdan bazı sorunlar yaşayabilir. Okulda ve çevrelerinde sorulan sorulara sürekli doğru cevabı vermeleri, başarılı okul hayatları ile normal zeka düzeyine sahip diğer çocuklar tarafından dışlanma ihtimalleri vardır. İletişim kuracak arkadaş bulmakta zorlandıkları için içine kapanabilirler. Üstün zekalı çocuklar kendilerini geliştirdikçe ve zeka düzeyleri arttıkça normal zeka düzeyindeki çocuklarla bağ kuramamaya başlar ve yeterli iletişim kuramadıklarını düşünmeye başlarlar. Bu durumlar gibi sorunlar yaşayan üstün zekalı çocukların pedagog desteği almaları onlara oldukça fayda sağlayacaktır.